Bu yazımızda özellikle taşeron işçilerce en az bilinen taşeron işçilerin statüsü ile hangi haklara sahip oldukları konusunu inceleyeceğiz.Yazımızda web sayfamızın ziyaretçilerine yararlı olması için yöntem olarak genel bir inceleme seçeneği tercih edilecektir.Web sayfamızın ziyaretçileri, taşeron işçilerle ilgili konu bazında yazılmış diğer makaleleri sitemizde ayrıca bulabilirler.
Genel görüşün aksine, 4857 Sayılı İş Kanunu ve Alt İşverenlik Yönetmeliği’nde taşeron işçileri koruyan maddeler vardır.Fakat uygulamada, taşeron işçileri kıdem , ihbar tazminatı ,fazla mesai ücretleri,yıllık izin alacakları gibi alacaklardan genellikle yoksun bırakılmakta; haksız yere işten çıkartılmakta, haksızlığa maruz bırakılmaktadır.
Taşeron işçilerinin , kıdem ,ihbar tazminatı,yıllık ücretli izin,fazla mesai,fazla sürelerle çalışma,hafta tatili,genel tatil ,işe aide tazminatlarıgibi haklarından işçiye karşı, asıl işverenin de sorumlu olduğu kanunla tespit edilmiştir.Taşeron işçisi ile diğer işçiler arasında, hukuki haklar bakımından hiçbir fark yoktur.
Taşeron işçilerinin kıdem tazminatı almalarını engelleyen hiçbir yasa hükmü mevcut değildir.Taşeron işçilerin davalarda , asıl işvereni de davalı olarak göstermeleri faydalı olacaktır.
Örneğin,Mehmet adlı taşeron işçisi,02.02.1999 'da Sağlık Bakanlığı’na bağlı bir hastanede ihaleyi alan bir taşeron şirkette çalışmaya başlamıştır.Bir sene sonra ihaleyi diğer bir şirket almış, işçilerin SGK kayıtlarında girdi çıktı yapıp aynı işçileri bu hastanede çalıştırmaya devam etmiştir.Yani ihalelerde taşeron şirketler değişmiş ancak;işçilerin işyerleri ve asıl işvereni değişmemiştir. 15 yıl sonra taşeron şirket, Mehmet'i işe almamış veya Mehmet 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödeme koşulunu yerine getirip işi kendisi bırakmış yada emeklilik nedeniyle yine kendisi işten ayrılmış veya sağlık sebepleriyle ya da başka bir haklı sebeplerle kendisi işi bırakmış olsun. Bu durumda Mehmet 15 yıllık kıdem tazminatını alabilmek için asıl işveren olan Sağlık Bakanlığı aleyhine dava açabilir. Asıl işveren Sağlık Bakanlığı olmayıp Belediyeler,Üniversiteler ,Üniversite Hastahaneleri,Termik Santral İşleten Şirketler,Özel Şirketler veya Diğer Kamu Kurumları da olabilir.
Kıdem tazminatı yönünden yapılan izahat ihbar tazminatı,fazla mesai,hafta tatili,yıllık ücretli izin ,ulusal bayram ve genel tatil günleri ,boşta geçen süre alacakları,ücret alacakları ile işe başlatmama tazminatları yönünden de aynı şekilde geçerlidir.
İhbar tazminatı taşeron işçisinin çalıştığı süre dikkate alınarak en az iki hafta en çok ise 8 haftalık ücret tutarındadır.İhbar tazminatı taşeron işçisinin en son ücreti üzerinden hesap yapılır.
Taşeron işçisi fazla mesai alacaklarını geriye dönük beş yıl için isteyebilir. Beş yıldan evvelki fazla mesai alacaklarının zamanaşımı itirazıyla karşılaşabilecek olması nedeniyle talep edilmemesi gerekir.Mesela 23.09.2013'te fazla mesai alacakları için dava açan taşeron işçisi, 23.09.2008'den önceki fazla mesai alacaklarını istememelidir.
Taşeron işçileri işten çıktıktan sonra en geç beş yıl içinde yıllık ücretli izin alacaklarını talep etmelidirler.Bu süre içinde talepte bulunmazlarsa hak düşürücü süre nedeniyle daha sonra talepte bulunmaları mümkün olamayacaktır.İşten çıktıktan sonra 5 yıl içinde yıllık izin alacağını talep eden taşeron işçisi, geriye dönük tüm çalışması boyunca kendisine ödenmeyen yıllık izin alacaklarını mesela; 20 yıl çalışmış ve sadece 3 yıl boyunca yıllık izin alacakları ödenmişse ödenmeyen 17 yılın tamamına ilişkin yıllık izin alacaklarını işten ayrılmadan önce aldığı en son ücreti üzerinden hesaplanmak üzere talep edebilir.
İş Kanunu 'na göre taşeron işçisinin ücretinin ödeme gününden başlayarak en geç 20 gün içinde mücbir sebep olmamasına rağmen ödenmemesi durumunda taşeron işçisi çalışmayabilir.Taşeron işçisinin böyle bir durumda işe gelmeme hakkı da vardır.
Taşeron işçilerinin maaşları süresinde kasten ödenmezse veya eksik ödenirse, işveren her bir taşeron işçisi için ayrı ayrı para cezasına çarptırılır.
Taşeron işçisinin ücreti ödenmez veya eksik ödenirse İş Kanunu’nu gereği taşeron işçisi, işi ihbar süresi vermeden derhal bırakabilir.Kıdem tazminatı ile varsa diğer işçilik haklarının tahsili için dava da açabilir.
Otuzdan fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde 6 aydan fazla kıdemi olan bir taşeron işçisi geçersiz bir nedenle işten çıkarılırsa,işten çıkarılmasından başlayarak 1 ay içinde işe iade davası açabilir.
Taşeron işçisinin bir işçi sendikasına üye olma,sendikal faaliyette bulunma hakkı vardır.Taşeron işçisinin sendikaya üye olması sendikal faaliyetlerde bulunmasından dolayı işine son verilemez.Sendikal sebeple işten çıkarılan taşeron işçisinin bir yıllık brüt ücreti tutarında bir sendikal tazminat talebinde bulunma hakkı vardır.
Özetle taşeron işçisi ile diğer işçiler arasında işçi hakları bakımından bir fark yoktur.Taşeron işçilerinin haklarından hem taşeron şirket hem de asıl işveren birlikte sorumludur.19.03.2014
Makaleler ile İlgili Yasal Uyarı
Yine “Taşeron İşçi Avukatı - Taşeron İşçi Hakları Bağlantısı" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av. Özkan Kaban'a ait olup makale, yazarı tarafından www.kabanbukuk.com adresinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Av.Özkan Kaban